سیاره میمون ها (فرانکلین شافنر،1968) **** سیاره میمون ها (تیم برتون، 2001) *
بازی عالی تیم روث در نقش سردار کم جثه ولی خشن و قدرت طلب، درونمایه شبه سیاسی فیلم و نیز، مثل همیشه، هیبت پیامبرانه کریس کریستوفرسون اسطوره ای، چیزهایی هستند که از سیاره میمون های تیم برتون بیادم مانده اند. فیلم ویژگی مثبت دیگری برایم نداشت. داستان باسمه ای و کارگردانی ضعیف تیم برتون که یادآور کارگردانی چرت و ضعیف اسپیلبرگ و لوکاس در بیشتر آثارشان است. با جلوه های ویژه گزاف که نمی شود بزور فیلم خوب درست کرد. خلاصه در این فکر بودم که با توجه به این فیلم چرند، چطور از نسخه اصلی 1968 فرانکلین شافنر به عنوان یکی از بهترین فیلم های فاجعه ای با فضای آخرالزمانی، اینقدر تعریف و تمجید می شود؟ تا سرانجام فیلم را دیدم.
قضیه اصلن طرفداری از فیلم های قدیمی نیست. فیلم سال 1968 از نظر جلوه های ویژه و حتی پرداخت داستانی در مقابل فیلم های این دوره زمانه، مثل تئاترهای آماتوری است. گریم ها ساده ولی موثرند. صحنه تعقیب و نبرد میمون ها و انسان ها کمی از سریال های ایرانی بهتر درآمده است. بازی چارلتون هستون هم چنگی بدل نمی زند. ولی...
داستان این دو فیلم کاملن متفاوت هستند. در فیلم اصلی، محل فرود آمدن سفینه، سیاره خودمان است که در سال های دور و احتمالن پس از وقوع فاجعه ای بدست میمونهای تکامل یافته افتاده است. این قضیه تا سکانس پایانی صراحتن به تماشاگر گفته نمی شود ولی نشانه هائی داده می شود که این شک و گمان همراه با تاسف و حسرت از همان اوایل در تماشاگر شکل بگیرد. مهمتر اینکه حس همذات پنداری بیشتری در تماشاگر ایجاد می شود که همراه با تصاویر بردگی و درماندگی انسانهای زمینی، کاملن تشدید کننده فضای آخرالزمانی فیلم است. مسلمن برای ما سرنوشت کره خاکی خودمان خیلی مهمتر از سرنوشت یک سیاره پرت است.
نکته مثبت دیگر، استفاده مناسب از دیالوگ است. فیلم کاملن بر اساس دیالوگ جلو می رود نه جلوه های تصویری. این مسئله تا حدودی می توانست به تئاتری شدن کل فیلم منجر شود که خب ریتم تند فیلم جلوی آنرا می گیرد. باوجوداین، از آن بازی ها و توطئه های سیاسی و قدرت طلبانه در جامعه برتر میمون ها و نیز طنز گاهی نابجا در نسخه برتون در این فیلم خبری نیست.
و مهمترین تفاوت این است که انسان های فیلم فرانکلین شافنر خیلی خیلی بدبخت تر از انسان های نسخه برتون هستند، چرا که سخن گفتن در نزدشان فراموش شده است. این، شوک اصلی فیلم است. انسان های فیلم برتون آنقدر هم بیچاره بنظر نمی رسند، ناطق هستند و مشکل عمده شان کم زورتر بودن از میمون هاست. می توان امید داشت روزی با توطئه چینی و اتحاد به بعضی خواسته هایشان برسند! ولی انسان های فیلم اصلی، وضعشان خرابتر از این حرفاست و حتی قدرت ارتباط برقرار کردن هم ندارند. وقتی نمی توانند حرف بزنند، حتی اگر هم بیندیشند، نمی توانند فکرشان را عملی کنند و جز اسارت و بندگی سرنوشت دیگری در انتظارشان نخواهد بود.